بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
آداب مسافرت در سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)
منبع: دانشنامه پژوهه
آداب معاشرت در سفر
از جمله مصادیق بارز الگوگیری از زندگی و سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) آداب مسافرت ایشان است. سفر بخشی از زندگی انسان بوده که موجب کسب فواید بسیاری از جمله انبساط خاطر انسان، تجربه اندوزی، عبرت گرفتن و آشنا شدن با آداب و رسوم سایر اقوام می‌گردد؛ اما وقتی سفر فواید و آثار خود را به جا می‌گذارد که آداب سفر در سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) را بدانیم و عمل کنیم. در این قسمت به بخشی از آن اشاره می‌شود.
- زمان سفر
الف. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) در روایتی سفر در شب را توصیه می‌کند: «عَلَیْکُمْ بِالسَّیْرِ بِاللَّیْلِ لِأَنَّ الْأَرْضَ تُطْوَى بِاللَّیْلِ؛ بر شما باد به سفر در شب که همانا زمین در شب طی می‌شود [کنایه از راحت‌تر بودن سفر در شب].» (من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص: ۲۶۶)
ب. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یُسَافِرُ یَوْمَ الْخَمِیسِ؛ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) همواره پنج شنبه سفر می‌کردند.» (بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۳، ص: ۲۲۶)
- ابزار سفر
در روایت آمده است :«کان النبی صلی الله علیه و آله: إِذَا سَافَرَ یَصْحَبُ مَعَ نَفْسِهِ الْمُشْطَ وَ السِّوَاکَ وَ الْمُکْحُلَه؛ هنگامی که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) مسافرت می‌کرد، همراه خود شانه، و سرمه دان و مسواک می‌برد.» (مکارم الأخلاق، ص: ۲۵۲)
- همکاری در سفر
معمولاً سفر به صورت گروهی است که طبیعتاً انسان‌ها به همکاری با یکدیگر نیاز دارند. در سفر هر شخصی مسئولیتی دارد که اگر انجام ندهد، چه بسا نشاط و فعالیت سفر گرفته شود؛ لذا نهی شده است که در سفر انسان سر بار دیگران باشد. سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) کمک کردن به هم‌سفران بوده است. روایت شده است که: «أَمَرَ أَصْحَابَهُ بِذَبْحِ شَاهٍ فِی سَفَرٍ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ عَلَیَّ ذَبْحُهَا وَ قَالَ الْآخَرُ عَلَیَّ سَلْخُهَا وَ قَالَ آخَرُ عَلَیَّ قَطْعُهَا وَ قَالَ آخَرُ عَلَیَّ طَبْخُهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلَیَّ أَنْ أَلْقُطَ لَکُمُ الْحَطَبَ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ لَا تُتْعِبَنَّ بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا أَنْتَ نَحْنُ نَکْفِیکَ قَالَ عَرَفْتُ أَنَّکُمْ تَکْفُونِی وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَکْرَهُ مِنْ عَبْدِهِ إِذَا کَانَ مَعَ أَصْحَابِهِ أَنْ یَنْفَرِدَ مِنْ بَیْنِهِمْ؛ در سفری پیامبر(صلی الله علیه و آله) به اصحابشان امر فرمودند گوسفندی ذبح کنند. کسی ذبح آن را به عهده گرفت. دیگری گفت: پوست کندن آن با من، دیگری گفت: قطعه قطعه کردن آن با من. دیگری گفت: پختن آن با من. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: من نیز هیزم جمع می‌کنم، عرض کردند: یا رسول الله! قسم به پدران و مادران ما شما زحمت نکشید. ما کار شما را انجام می‌دهیم. فرمودند: می‌دانم؛ ولی خداوند کراهت دارد که بنده‌اش همراه دوستان خود باشد و خود را جدا کند.» (مکارم الأخلاق، ص: ۲۵۱)
اشاره حضرت به فعالیت گروهی و همکاری در سفر می‌باشد؛ چون سفر برای همه است و لذا تلاش برای رفع حوائج و نیاز هم باید همگانی باشد.
نتیجه گیری:
قطره‌ای از دریای آداب و اخلاق رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) را در ویترین کلمات و جملات این مقاله به نمایش دیدگان شما گذاشتیم. با مرور این آداب و اخلاق، این تلقی ایجاد می‌شود که حضرت تنها به یک بعد از زندگی که پرداختن به امور معنوی باشد نپرداخته‌اند؛ بلکه همان‌‌طور که آن حضرت فرمودند: ؛ «إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ؛ من هم شخصی مانند شما هستم.» (کهف/۱۱۰.)، در تمامی ابعاد زندگی اعم از برخورد با کودکان، مردم عادی، در سفر، نظافت و…، که از امور زندگی ما نیز می‌باشد، الگو و نمونه هستند و برای حرکت ما در جاده بندگی خدای متعال تابلوهای رفتاری و گفتاری بسیاری به ودیعه گذاشته‌اند. باشد تا با عمل به این آموزه‌ها، زندگی‌مان رنگ و بوی دینی و اسلامی بگیرد.