کامران پارسی‌نژاد
غرب تشنه ادبیات ما و اندیشه نهفته در پس آن است
کامران پارسی‌نژاد در آیین رونمایی از کتاب «رد نامنظمی روی برف‌ها»، گفت: اندوخته خوبی در ادبیات داریم و غرب هم تشنه ادبیات ما و اندیشه نهفته در پس آن است. لازم است با توجه به نیازهای موجود، آثار فاخر برای داخل تولید و زمینه ترجمه این آثار را فراهم کنیم.
آیین رونمایی از کتاب «رد نامنظمی روی برف‌ها»، برگزیده آثار دومین جشنواره خاتم، عصر چهارشنبه ۱ آذرماه، با سخنرانی محمدمهدی رسولی، جهانگیر خسروشاهی و کامران پارسی‌نژاد در ترنجستان سروش برگزار شد.
جهانگیرخسروشاهی در این نشست بیان کرد: اگر در حوزه ادبیات دینی، موضوعی را به ما پیشنهاد کردند، دنبال توفیق الهی نباشیم، بلکه دنبال تکنیک مناسب برای نوشتن داستان بگردیم. خواندن آثار شاخص و معتبر برای نویسنده ادبیات دینی یک ضرورت است تا بتواند بنویسد. وقتی این آثار را مطالعه نکرده باشیم، چگونه می‌توانیم درباره رسول خدا (ص) و ائمه (ع) بنویسیم.
این داستان‌نویس افزود: ضمن شناخت منابعی که حضرت رسول اکرم (ص) را معرفی می‌کنند و همچنین شناخت تکنیک‌های داستان، باید دقت کنیم که به دام نسبی‌گرایی گرفتار نشویم. ضمن امروزی بودن به دام بدعت نیفتیم. زبان این‌گونه آثار باید زبانی باشد چالاک و به‌روز، ولی محتوای آن دستخوش زبان امروزی نشده باشد.
داور جشنواره کتاب سال دفاع مقدس، گفت: اعتقاد دارم که کتاب با حال درونی نویسنده شکل می‌گیرد. کسی که می‌خواهد به سراغ این‌گونه موضوعات برود، جدا از بحث‌های پژوهش و تکنیک و قلم، باید به معصوم اعتقاد راسخ داشته باشد.
خسروشاهی با اشاره به کتاب «رد نامنظمی روی برف‌ها» و زمینه کلی داستانهای برگزیده جشنواره خاتم، اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد داستان‌ها تا اندازه‌ای از وجود معنوی حضرت رسول و خاندان و اطرافیان و ماجراهای مربوط به ایشان فاصله گرفته‌اند. می‌توان در کنار شخصیت و موضوع اصلی داستان که حضرت رسول اکرم (ص) است، شخصیت‌ها را طوری چید که مخاطب تا این اندازه احساس بیگانگی نکند. اگر می‌خواهیم همسان‌سازی کنیم هم باید مقداری به اصل ماجرا نزدیک‌تر باشد.
معاصرسازی، حلقه مفقوده ادبیات دینی
محمدمهدی رسولی نیز به‌عنوان دیگر سخنران این آیین، گفت: با مروری بر آثاری که از گذشتگان و درگذشتگان و اساتید به‌جا مانده، به‌نظر می‌رسد که وقت آن است، فضا فضا و جهان دیگری به سمت مخاطب امروزی باز شود. همانطور که در مقدمه کتاب درج شده، هدف این جشنواره، یافتن مصادیقی از فضای زندگی، سنت و سیره پیامبر (ص) در دوره معاصر است.
این داستان‌نویس و فیلمنامه‌نویس، افزود: در ادبیات دینی داستانهای این مجموعه یک بخش مستقیم به فضای روایت‌های اصلی تاریخ می‌پردازد و بخش دیگر بازتابی از آن رویدادها در فضای امروز است. در یک سمت فضایی که سنت و سیره را طبق روایات متقن روایت می‌کند، قرار دارد و در سمت دیگر ماجراها با توجه به نیاز مخاطب امروزی، معاصرسازی می‌شود که تاکنون حلقه‌ای مفقوده بوده است. این‌گونه فضاها تاکنون در کارها گم بوده، دیده نمی‌شدند و یا تاثیرگذار نبودند.
این نقاش معاصر بیان کرد: نسلی که باید داستان‌ها و روایات اصلی را می‌شنیدند، شنیده‌اند ولی در برهه حاضر، باید مشخص شود که این ارزش‌های نورانی در کجای زندگی امروز ما قرار می‌گیرند.
رسولی در ادامه گفت: خیلی مهم است که چند داستان از آغوش یک اقلیم به‌خصوص پرواز می‌کنند. این پروازها ثبت می‌شوند، زیرا نویسنده به روایت فردیتی می‌بخشد که داستان معاصر به شدت به آن نیاز دارد ولی متاسفانه در این زمینه با خلأ مواجه هستیم. امروزه به‌ویژه زندگی‌نامه‌ها و سیره‌ها دارای یک نشر قراردادی هستند ولی این سبک جدید ادبیات دینی، نظام‌های آن نشر قراردادی را به‌هم می‌زند و زبان جدیدی ایجاد می‌کند. امروزه همه‌چیز بیشتر در قالب روایت و خاطره‌پردازی محدود شده و اثری جذمی و خشک به مخاطب ارائه می‌کند.
این داستان‌نویس افزود: با توجه به ترافیکی که امروز در فضای ذهنی معاصر وجود دارد، این روش نوشتن دیگر جواب نمی‌دهد. باید بتوانیم با توجه به فضای امروز، مفاهیم دینی را تبیین و منتقل کنیم ولی در عین حال باید شأن و اصل موضوع حفظ شود.
این فیلمنامه‌نویس با اشاره به داستانهای برگزیده دومین دوره جشنواره خاتم که در کتاب «رد نامنظمی روی برف‌ها» گردآوری شده، تصریح کرد: در این داستان‌ها، نقاطی که احساس زیبایی‌شناختی مخاطب را ارضا کند، کم دیده می‌شود. بزنگاه احساسی و نمایشی در این داستان‌ها به ندرت دیده می‌شود. تعداد آثاری که میوه رسیده ذهن نویسنده باشد، در این مجموعه اندک است. نویسندگان سعی داشتند به فضایی تسلط پیدا کنند که با ابتدائیات آن مسلط نیستند.
نویسنده ادبیات دینی باید به هر دو شاخه ادبیات و دین اِشراف داشته باشد
کامران پارسی‌نژاد هم در ادامه مباحث این برنامه با اشاره به جایگاه ادبیات در غرب، گفت: غرب جایگاه بسیار والایی را برای ادبیات درنظر گرفته و سرمایه‌گذاری لازم را انجام داده و استفاده‌های کلانی داشته است. ادبیات غرب بیش از هرچیز بر ادبیات داستانی تاکید دارد و به همین دلیل در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند. متاسفانه در کشور ما دولتمردان و مسئولان فرهنگی به نقش محوری ادبیات در توسعه فرهنگی، امنیت ملی و ایجاد ساختار سالم اجتماعی واقف نیستند و سرمایه‌گذاری نشده است. نه تنها در ادبیات دینی، بلکه در سایر ژانرها نیز دچار ضعف‌های عمده هستیم که بیشترین سهم آن متوجه متولیان فرهنگی است.
این داستان‌نویس با اشاره به نقش و جایگاه مهم ادبیات دینی در غرب، ادامه داد: ما همیشه می‌گوییم برگزاری جشنواره‌ها خوب است و استعدادها شکوفا می‌شود، ولی بحث این است که جشنواره‌های ما کارایی لازم را ندارند و تبدیل به جریان نمی‌شوند. نوگرایی در ساختار و شیوه روایت داستان و مخاطب‌شناسی از جمله مواردی است که می‌تواند در بهبود این روند تاثیرگذار باشد. هر جشنواره زمون و خطاهایی دارد ولی بعد از برگزاری سه دوره از آن، باید نواقص را برطرف و نگرش خود را تغییر دهد و با ارائه راهکارهایی نویسنده‌های ادبیات دینی را جذب کند.
این پژوهشگر و منتقد ادبی در ادامه با تاکید بر این نکته که نویسنده ادبیات دینی ابتدا باید دین‌َشناس باشد، اظهار کرد: نویسندگان ما متاسفانه به رشته‌های علوم انسانی اِشراف ندارند و پژوهش انجام نمی‌دهند. نویسنده ادبیات دینی باید به هر دو شاخه ادبیات و دین اِشراف داشته باشد.
پارسی‌نژاد همچنین درباره جهانی شدن ادبیات دینی، گفت: یکی از بزرگترین مشکلات ما، بحث ترجمه است. نویسنده‌های ما چندان با زبان آشنایی ندارند و سرمایه‌گذاری چندانی هم از سوی مسئولان امر صورت نمی‌گیرد. اندوخته خوبی داریم و غرب هم تشنه ادبیات ما و اندیشه نهفته در پس آن است. لازم است با توجه به نیازهای موجود، آثار فاخر برای داخل تولید و زمینه ترجمه این آثار را فراهم کنیم.
این داستان‌نویس افزود: سلاح نویسنده، تکنیک اوست. تکنیک و مضمون ناب با هم همسو هستند. باید زیرساخت‌های قوی را آماده کنیم و در ادامه به تولید آثار فاخر همت کنیم. داستانهای جشنواره خاتم، شروع خوبی برای تولید آثار ارزشمند در حوزه ادبیات دینی است.